Tu zima, czyli jak europejscy sadownicy zabezpieczają drzewa przed chłodem?

Łagodny przebieg tegorocznej zimy w Europie sprawia, że obecnie drzewa nie są zagrożone stratami mrozowymi. Jednak nagłe ochłodzenie może zmienić tę sytuację. Jak zabezpieczać drzewa przed skutkami nagłych i silnych spadków temperatury? Jak i kiedy należy o to zadbać? Które drzewa są bardziej wytrzymałe na zimowe uszkodzenia?

Poszczególne gatunki drzew uprawianych w europejskich warunkach klimatycznych mają różną wytrzymałość na mróz. Do najbardziej wytrzymałych zalicza się jabłonie, w dalszej kolejności plasują się wiśnie, grusze, śliwy i czereśnie. Najczęściej przemarznięciom ulegają brzoskwinie i morele. W dzisiejszych czasach o jakości przezimowania drzew nie musi jednak decydować tylko odpowiedni dobór gatunkowy do nasadzeń. O prawidłowe przygotowanie drzew do zimy sadownicy mogą zadbać sami, jeszcze podczas sezonu wegetacyjnego.

Już w drugiej połowie lata europejscy sadownicy ograniczają nawożenie azotem, zaprzestają wykonywania silnego cięcia i obfitego nawadniania. Wszystko to wpływa bowiem na wyhamowanie wegetacji drzew, a aby odpowiednio przygotować się do zimy, drzewa muszą zakończyć wzrost, zdążyć nagromadzić substancje odżywcze (w skład których wchodzą białka, węglowodany i niektóre składniki mineralne) i wejść w okres spoczynku – a więc odpowiednio się zahartować. Pierwszy etap hartowania drzew zaczyna się już wczesną jesienią wraz ze skracaniem się dnia, drugi etap jest wynikiem stopniowego spadku temperatury powietrza, a trzeci zachodzi pod wpływem mrozu. I dopiero tak zahartowane drzewa powinny wchodzić w okres zimowania.

Rozróżnia się dwa etapy zimowego spoczynku drzew. Pierwszy – bezwzględny – trwa dość krótko, bo od listopada do końca grudnia i jest bardzo silny. Odznacza się tym, że nawet znaczne ocieplenie nie pobudza drzew do rozwoju. Po tym czasie spoczynek bezwzględny ulega przerwaniu i następuje faza spoczynku względnego. W tej fazie spoczynek warunkowany jest tylko występowaniem niskiej temperatury, a rośliny w każdym momencie gotowe są do rozpoczęcia rozwoju. Okres ten trwa już do końca zimy i to właśnie on jest krytyczny dla wystąpienia wszelkich uszkodzeń mrozowych. W tym czasie jakiekolwiek podniesienie temperatury powoduje rozhartowanie roślin i pobudza je do rozwoju. Jeśli czas ocieplenia jest krótki, rośliny z powrotem ulegają zahartowaniu (jednak ta ponownie nabyta wytrzymałość na mróz jest już słabsza, niż ta sprzed wystąpienia wyższej temperatury). W okresie zimowym bardzo niebezpieczne są właśnie nagłe i silne spadki temperatury pojawiające się po dłuższym okresie ocieplenia i występujące w fazie spoczynku względnego drzew. Wtedy też może dochodzić do poważnych strat, gdyż rośliny nie są w stanie zahartować się ponownie.

I tutaj z pomocą przychodzi dobra agrotechnika. Stwierdzono, że drzewa o większych i nieuszkodzonych liściach w sezonie wegetacyjnym lepiej znoszą niekorzystne warunki atmosferyczne zimą, w przeciwieństwie do tych o ograniczonej powierzchni asymilacyjnej liści, słabiej odżywionych. Nie chodzi tu tylko o samo nawożenie w trakcie sezonu wegetacyjnego, a o odpowiednie zaopatrzenie drzew w substancje odżywcze przed okresem spoczynku. Obserwuje się bowiem, że drzewa wydające obfity, a zwłaszcza nadmierny plon, nawet mimo prawidłowego odżywiania podczas sezonu wegetacyjnego, zimą ulegają większym uszkodzeniom niż te o plonowaniu optymalnym bądź słabym.

Dążąc do wzrostu wydajności sadów, europejscy sadownicy muszą zadbać o odpowiednie pozbiorcze odżywienie drzew zmęczonych obfitym plonowaniem. Ważnymi składnikami stosowanymi w tym czasie doglebowo są wapń, magnez, potas i fosfor. Dolistnie podają też bor i cynk, które poprawiają jakość pąków kwiatowych i podnoszą wytrzymałość roślin na mróz (często z mikroelementami oraz biostymulatorami opartymi o naturalne aminokwasy pochodzenia roślinnego). Aplikują też fosfor i potas oraz te składniki, których niedobory obserwowano na drzewach w czasie wegetacji. Ważne jest, aby zabiegi te były wykonywane w okresie, gdy liście są jeszcze zielone i w pełni aktywne.

Obecnie do zakładania sadów w Europie używa się głównie drzewek na podkładkach karłowych typu M.9. Są one podatne na uszkodzenia niskimi temperaturami i z tego względu drzewa na nich rosnące, zwłaszcza podczas bezśnieżnych i mroźnych zim, należy odpowiednio zabezpieczać, rozkładając wokół pni kompost, obornik lub podłoże torfowe.