Najstarsze ślady dziko rosnących jabłoni pochodzą z terenów dzisiejszej Turcji sprzed około 8500 lat. Natomiast 2000 lat później na terenach dzisiejszego Kaukazu i półwyspu Azji Mniejszej (Anatolia) wyhodowano pierwsze szlachetne odmiany jabłoni. Następnie nasiona tych owoców zostały przewiezione do Egiptu i Palestyny. Później zaczęto uprawiać jabłka w Grecji, skąd dotarły do Rzymu, a stamtąd rozpowszechniły się w całej Europie. W Polsce hodowlę jabłoni rozpoczęli w XII wieku cystersi w swoich przyklasztornych ogrodach.

Symbolika jabłka

Jabłko to owoc, któremu w historii przypisywano symbolikę zarówno pozytywną, jak i negatywną. W tradycji chrześcijańskiej jabłko było symbolem pokusy oraz pożądania. Symbolizowało również przebiegłość, oszustwo, zło, ale jednocześnie było symbolem życia, wieczności, zdrowia, płodności i wiedzy. Owocem tym interesował się Aleksander Wielki, poszukując eliksiru młodości i nieśmiertelności. W średniowieczu i renesansie przedstawiane na obrazach jabłko było owocem zerwanym przez Ewę z drzewa poznania dobra i zła. Biblia jednak nie używa nazwy owocu – Adam i Ewa zjedli po prostu owoc z drzewa poznania. Jabłko jest również odwiecznym atrybutem władzy królewskiej – używane jest przy koronacjach obok berła i korony. Jabłko królewskie symbolizowało władzę w cesarstwie rzymskim, a także w Bizancjum.

Jabłoń w kulturze starożytnej

 Za sprawą podbojów wojennych jabłoń trafiła do Egiptu już za panowania Faraonów. Uprawiano tam jabłonie dla celów użytkowych i zdobniczych, a jabłko po pewnym czasie stało się również przedmiotem kultu. Na niektórych papirusach ze starożytnego Egiptu znajdujemy jabłko obok władcy. Kuliste jabłko symbolizowało świat i panowanie Faraona nad światem. W Grecji jabłoń była znana już około 1200 lat przed naszą erą. Jabłko również tam odgrywało dużą rolę. Uważano je za owoc smaczny i leczniczy. Wzmianki o jabłku pojawiają się i w mitologii greckiej. Znana jest opowieść o jabłku niezgody, czyli o wydarzeniach weselnych na Dworze Bogów Greckich. Bogini Eris obecna na weselu Peleusa i Tetydy rzuciła w pewnej chwili jabłko ze słowami: „Dla najpiękniejszej”. Trzy boginie Hera, Atena i Afrodyta zaczęły o nie walczyć. Spór rozstrzygnął królewicz Parys, uznając Afrodytę za najpiękniejszą i wręczając jej jabłko.

Jabłko w tradycji chrześcijańskiej

W kulturze chrześcijańskiej jabłko odegrało ważną, symboliczną rolę. Według przekazów biblijnych Bóg stworzył świat doskonały, w którym nie było cierpienia, łez, ani śmierci. W świecie tym, czyli w Raju, powołał do życia Adama i Ewę. Niestety oni kierowani próżnością i pychą rychło sprzeniewierzyli się Bogu. W symbolicznym geście nieposłuszeństwa skosztowali owoców z drzewa zakazanego (przekaz podaje, że z jabłoni) wierząc, że w ten sposób dorównają Bogu. Nieposłuszeństwo i pycha Adama i Ewy spotkała się ze srogą reakcją Boga. Zostali wypędzeni z Raju do świata, który jest nam bliski. Raj – czyli ogród rozkoszy bywał utożsamiany z sadem. W tradycji chrześcijańskiej jabłko było symbolem pokusy i pożądania, ale owoc ten ma także znaczenie pozytywne. W rękach Jezusa lub Matki Boskiej zapowiada odkupienie grzechów. Średniowieczne i późniejsze malarstwo często przedstawia małego Jezusa, trzymającego w dłoni jabłko - symbol świata. Jabłko, które w miejscu ogonka ma krzyż jest jabłkiem królewskim, symbolem władzy.

Jabłoń w klasztorach

 W miarę rozrastania się Imperium Rzymskiego jabłoń rozprzestrzeniała się w Europie. Drzewa sadzono w ogrodach u zamożnych osadników rzymskich. W średniowieczu uprawa jabłoni rozwinęła się przede wszystkim dzięki klasztorom, mimo że na jabłka spoglądano trochę podejrzliwie, gdyż uważano je za symbol grzechu pierworodnego. Jednocześnie ze względu na kulisty kształt kojarzono je z czymś szczególnie cennym i doskonałym. Jabłko stało się symbolem panowania nad światem. Jabłko było również atrybutem ziemskich monarchów. Z klasztorów sztuka szczepienia drzew i uprawy jabłoni przeniknęła do ogrodów przypałacowych możnowładców i do dworów. W Europie dużą rolę w rozwoju uprawy jabłoni i grusz odegrały ogrody wersalskie pod Paryżem za czasów króla Ludwika XIV. Nadworny ogrodnik La Quintine opracował w XVIII wieku sposoby uprawy jabłoni karłowych w formie sznurów, kandelabrów, wachlarzy, szpalerów, stożków oraz sposoby cięcia takich drzew. Były to pierwsze ogrody wypełnione karłowymi jabłoniami i gruszami, które stały się prawzorem dla karłowych sadów towarowych w XIX i XX wieku. W Polsce największe zasługi w krzewieniu ogrodnictwa, a w szczególności uprawy drzew owocowych, położyły zakony cystersów i benedyktynów sprowadzone do Polski z południowej Europy przez panujących ówcześnie królów w XI wieku. Klasztory w Lądzie pod Kaliszem, Jędrzejowie, Sulejowie, Sandomierzu, Tyńcu koło Krakowa rozwijały sztukę ogrodniczą w wirydarzach, czyli w zamkniętych ogrodach, między innymi sztukę szczepienia pierwszej szlachetnej odmiany jabłoni o nazwie ‘Aporta’.

Historia uprawy jabłoni w Europie

Uprawa jabłek rozprzestrzeniła się głównie w basenie Morza Śródziemnego. Jabłoń pochodzi z Europy południowo-wschodniej, Azji, Chin, Japonii. Na początku, ze względu na duże odległości gatunki jabłoni występujące na różnych kontynentach nie miały możliwości krzyżowania się ze sobą. Dopiero działalność człowieka przyczyniła się do powstania wielu nowych roślin. Wtedy to rozpoczęto hodowlę odmianową, która początkowo polegała na pozytywnej selekcji siewek, później zaczęto stosować celowe krzyżowanie najlepszych odmian, i stosowanie zasad inżynierii genetycznej. Do XIX wieku w Europie powstało kilka tysięcy odmian. Wprowadzenie jabłek do Europy było jednym z najważniejszych wydarzeń, które ukształtowały Europę i jej kulturę. Jabłko jest najpopularniejszym i najczęściej spożywanym owocem na świecie. Popularność tego owocu wzrosła z biegiem czasu, ponieważ stał się podstawowym pożywieniem ludzi, zwłaszcza w krajach, w których ludzie nie mają dostępu do świeżych produktów. Z popularnością idzie w parze wysoka jakość europejskich jabłek, które po dziś dzień zachwycają podniebienia odbiorców z rozmaitych zakątków świata.

Początki uprawy jabłoni w Polsce

Pierwsze wzmianki o uprawie jabłoni pojawiły się dopiero w XII wieku. Wbrew powszechnym poglądom, nie było żadnych dzikich jabłoni aż do czasu, gdy zaczęto sadzić jabłonie uprawne i wyrzucać nasiona owoców w pobliżu domu, w polu lub lasu. Z nasion tych wyrastały siewki rodzące nieszczególne owoce zwane płonkami lub dziczkami. Zdarzały się wśród nich siewki wartościowe, które rozmnażano przez szczepienie i obdarzano stosowną nazwą. Wieśniacy pozyskiwali gruszki, śliwki, wiśnie i czereśnie (dzikie czereśnie) i orzechy laskowe z drzew rosnących w polu lub na skraju lasów. W czasach zaborów, a szczególnie od roku 1870, rozpoczyna się rozwój sadownictwa handlowego. Ośrodkami rozwoju były bądź wsie przyklasztorne (Opatów, Sandomierz, Tyniec, Czerwińsk) bądź gospodarstwa dworskie, które sadząc drzewa na własne potrzeby, sadziły na wyrost i nadmiar owoców sprzedawały. Pojawiły się szkółki rozmnażające przez szczepienie wartościowe odmiany drzew owocowych pochodzące z Niemiec i Francji. Do najświetniejszych należały szkółki Jana Krystjana Urlicha w Warszawie.